یکی از ویژگی‌های شاخص بازار ارز دیجیتال، نوسانات شدید قیمت در آن است. این نوسانات تاکنون به افزایش چشمگیر سود و یا ضرر برخی فعالان این حوزه انجامیده است. اما چرا قیمت ارز دیجیتال (نظیر بیت کوین، اتریوم و …) این قدر بالا و پایین می‌رود.

اولین نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم،‌ تفاوت میان دو مفهوم کلیدی «قیمت» (price) و «ارزش» (value) در ارز رمزپایه است. قیمت یک ارز دیجیتال صرفا به معنای هزینه‌ای است که کاربر به هنگام خرید آن باید بپردازد. اما ارزش مفهوم دیگری دارد و به معنای منافع و سودمندی‌های آن ارز دیجیتال رمزپایه است. قیمت ارز دیجیتال به ارزش آن بستگی دارد، بلکه به «ارزش تصوری» (perceived value) آن وابسته است. عوامل تعیین کننده قیمت یک ارز دیجیتال بر اساس همین ارزش شکل می‌گیرند.

حال بیایید به بررسی این عوامل بپردازیم:

عامل اول: عرضه و تقاضا

عرضه و تقاضا عاملی موثر در تعیین قیمت هر نوع ارز دیجیتال است. وقتی یک ارز دیجیتال به شکل گسترده عرضه شود ولی تقاضای چندانی برایش وجود نداشته باشد، قیمت بالایی نیز نخواهد داشت. در مقابل، وقتی عرضه یک ارز دیجیتال بسیار محدود و اندک باشد ولی تقاضای زیادی در بازار برایش وجود داشته باشد، قیمتش افزایش می‌یابد. اصلی‌ترین عامل افزایش شدید قیمت بیت کوین را می‌توان در همین بالا بودن تقاضا و کمبود عرضه آن دانست.

عامل دوم: کاربردپذیری

بسیاری از افراد به خاطر کاربردهایی که یک ارز دیجیتال دارد، آن را خرید و فروش می‌کنند. هر قدر یک ارز دیجیتال بیشتر کاربردی باشد و سودمندی بیشتری به همراه داشته باشد، استقبال بیشتری از آن می‌شود، زیرا کاربران آن را باارزش‌تر می‌دانند. برای نمونه، اتریوم را در نظر بگیرید. اتریوم یک پلتفرم متن باز است که به کاربران امکان تعریف و راه‌اندازی برنامه‌های غیرمتمرکز (Dapp) ویژه خود را می‌دهد.

پروژه اتریوم از نظر بسیاری از افراد سودمند است، زیرا برنامه‌های غیرمتمرکز زیادی بر اساس آن ایجاد شده است که می‌کوشد مشکلی خاص را برطرف کند. برای نمونه می‌توان از برنامه تن‌اکس (TenX) برای حل مسایل مربوط به صرف ارز دیجیتال و یا اترتوییت (EtherTweet) برای راه‌اندازی پلتفرم رسانه‌ای ضد سانسور اشاره کرد. این پروژه‌ها سبب می‌شود پروژه مادر یعنی اتریوم بسیار جذاب جلوه کند. کاربران برای ساخت برنام‌های خود باید مقداری ارز دیجیتال اتریوم بخرند و همین امر سبب افزایش تقاضا برای آن می‌شود.

اگر یک ارز دیجیتال بتواند مشکلی را حل کند، ارزش بیشتری خواهد داشت. به همین دلیل است که کاربردپذیری از مهم‌ترین مواردی است که باید در زمینه سرمایه‌گذاری بر روی ارزهای دیجیتال در نظر بگیریم. اگر یک ارز دیجیتال بتواند مساله‌ای بسیار مهم را حل کند ولی این کاربرد در قیمت آن بازتاب نیابد، نشانگر آن است که ارزش کنونی آن پایین‌تر از ارزش واقعی‌اش است. این نکته به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند ارز دیجیتال مورد نظر را با قیمتی به مراتب پایین‌تر از قیمت واقعی خود خریداری کنند و در آینده که قیمت آن افزایش یافت، از سود بالایی برخوردار شوند.

عامل سوم: هیجان در بازار

اخبار مثبت و منفی و موج احساسی پس از آن از دیگر عوامل تعیین کننده افزایش یا کاهش قیمت یک ارز دیجیتال به شمار می‌روند. دلیل بروز این مساله این است که احساسات می‌توانند ارزش ادراکی یک ارز دیجیتال را در ذهن مخاطب تغییر دهد.

اتفاقی که برای ام‌تی گاکس روی داد مثال خوبی در این زمینه است. ام‌تی گاکس یک صرافی دیجیتال بیت کوین مستقر در ژاپن بود که نقشی اساسی در تراکنش‌های بین‌المللی این ارز در جهان داشت. جالب است بدانید حدود ۷۰ درصد از تراکنش‌های بیت کوین تا چند سال توسط این صرافی دیجیتال صورت می‌گرفت. به خاطر بروز یک مشکل امنیتی در سایت این صرافی آنلاین، حدود ۸۵۰ هزار بیت کوین به سرقت رفت یا ناپدید شد و این صرافی نیز برای مدتی فعالیت خود را متوقف کرد. در طی این دوره، ارزش بیت کوین ۳۶ درصد کاهش یافت که این نشانگر دیدگاه منفی مخاطبان در آن بازه زمانی نسبت به بیت کوین بود. در واقع اتفاقی که برای ام‌تی گاکس روی داد تاثیری منفی بر دیدگاه مردم داشت.
البته بیت کوین پس از یک دوره کاهش ارزش توانست دوباره رشدی صعودی در قیمت را تجربه کند. با این وجود این رویداد نشانگر اهمیت عامل احساسی در تعیین قیمت است. کاربردپذیری بیت کوین پیش و پس از رویداد ام‌تی ‌گاکس ثابت بود (زیرا در هر صورت به عنوان ابزاری برای تبادل پول به کار می‌رفت) اما دیدگاه احساسی نسبت به آن تاثیر زیادی به قیمت آن داشت. عامل کاربردپذیری وقتی بیشترین تاثیر را در قیمت دارد که یک ارز دیجیتال بتواند مساله‌ای مهم و جدی را به شکلی مطلوب حل کند و تنها در این صورت است که قیمت آن چندان نوسان نخواهد کرد.

عامل چهارم: دشواری استخراج (ماینینگ)

بیت کوین و چند ارز دیجیتال دیگر بر نوعی بلاک چین مبتنی بر گواه اثبات کار (PoW) استوار هستند. در این دسته از ارزهای دیجیتال، دشواری استخراج یکی از عوامل تعیین کننده قیمت است. منظور از دشواری استخراج، میزان سختی یافتن ارزش هش مناسب برای هش تارگت است. اگر استخراج یک ارز دیجیتال دشوار نباشد، عرضه آن بیشتر خواهد بود و در نتیجه قیمت آن نیز پایین‌تر است. اما دشواری بیشتر استخراج یک ارز دیجیتال به این معناست که در صورت افزایش تقاضا امکان افزایش عرضه وجود ندارد و همین امر به افزایش قیمت آن می‌انجامد. البته شناخت دقیق جزییات مربوط به سختی استخراج هر ارز دیجیتال نیازمند اطلاعات فنی و کارشناسانه درباره آن است. به هر حال، دشواری استخراج نیز یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر قیمت یک ارز دیجیتال به شمار می‌رود.